Олунньу 15 күнүгэр дириэктэр И.И.Алексеев салайааччылаах кэллиэс делегациятын “Тэтим” араадьыйа студиятыгар редактор Роман Алексеев көрүстэ. Иван Иванович кэллиэс 100-с сыллаах историятын сүрүн кэрчиктэрин билиһиннэрдэ, инники сыалы-соругу туруорда. Үөрүүлээх үбүлүөйүнэн үөрэммит кыһаларын эҕэрдэлии кэлбиттэр араас сыллардааҕы выпускниктар: В.Н. Мандаров, СӨ бэчээтин туйгуна, “Забота” (Арчы) хаһыат редактора; С. Е. Николаев БаҺылай Манчаары аатынан Республикатааҕы Саха төрүт көрүҥнэрин сайыннарар киин, спортивнай эрэллэри бэлэмниир хайысха салайааччыта, СӨ физкультураҕа уонна спортка туйгуна; С.О. Борбуев, Үөһээ-Бүлүү улууһун үөрэҕириитин салайааччыта; Синильга, СӨ култууратын туйгуна, эбэҥки култууратын киэҥ дуолга таһаарааччы, этноырыаһыт. Кинилэр үөрэммит сылларыттан өйдөрүгэр — сүрэхтэригэр өлбөөдүйбэт, хатанан хаалбыт түгэннэрин ахтан аастылар. С.О. Борбуев, 2005 сыллааҕы саха салаатын выпускнига: “Үөрэнэ сылдьан устудьуоннар бэйэни салайыныы түмсүүлэрин салайааччытынан колледж үрдүнэн улахан быыбар түмүктэринэн талбыттара. Устудьуоннары кытары үлэни тэрийэргэ, кинилэри үтүө дьыалаларга көҕүлүүр сыаллаах үлэни С. Мытник ыытара, эрчийэрэ, элбэхтик эрийэрэ-мускуйара, билигин киһи наһаа мыыммат үлэһиттэрэ буола сылдьабыт. Колледжпытын кытары өрүү сибээстээхпит. Биһигиттэн, саха салаатын бүтэрбиттэртэн бэриниилээх учууталлар, сатабыллаах салайааччылар, талааннаах суруналыыстар үгүстэр. Бу бүгүн кэлэн олорор хампаанньабытыгар Ньургуяна Ботуева, Светлана Туприна-Иванова, “Тэтим” араадьыйаҕа, “Саҥа күҥҥэ”, продюсер Алена Антонова, сериаллар режиссердара Марина Платонова айар үлэлэрин билбэт истээччи, көрөөччү суоҕа буолуо. Эпиирдэригэр үөрэ-көтө көрсөллөрүн бэлиэтиир наада”.
В.Н. Мандаров бу курдук санаа атастаста: “Мин маҥнай утаа учуутал буолар былааным суох этэ, инженер-механик буоларым дуу диэн бүччүм санаалаах сылдьыбытым. Ньурбаҕа Баһылай Манчаары оонньууларыгар барыы былааммын 180 кыраадыс эргитэ тутан, Бүлүүгэ колледжка киирэн хаалбытым. Бу мин таба тайаныым, киэн туттуум буолар диэн бигэтик этэбин уонна Бүлүүм кыһатыгар сүгүрүйэбин. Бүлүүнү бүтэрбит дипломмутунан биһиэхэ ханна баҕаран аан аһаҕас, миигин Аммаҕа улуустааҕы хаһыат редакторынан улахан уопута да суоҕум үрдүнэн тута ылбыттара. Үчүгэй да учууталларга үөрэммиппит: В.М.Назарова, Е.Р.Алексеев, Р.С.Семенова о.д.а”. С.Е. Николаев 2005 сыллаахха эмиэ олус ситиһиилээхтик физкультурнай салааны бүтэрбитэ, куратора П.М.Алексеев, учууталлара Г.Е.Васильев, М.И.Абрамова, В.И.Иванов, М.Д.Евсеев ааттарыгар дириҥ махтал тылларын ыытар.
2001 сыллаахха культурология салаатын бүтэрбит Хотугу норуоттар театрдарын артыыһа Синильга маннык этэн ааста: “Бүлүү-биһиги эдэр сааспыт, күөгэйэр күннэрбит түөлбэтэ, колледжпыт — көмүс ньээкэ уйабыт, сырдык кыһабыт, биэбэйдэппит биһикпит, учууталларбыт- идэҕэ уһуйбут, олох суолугар бигэтик үктэннэрбит аанньалларбыт. Үөрэхпит кыһатын историятыгар баарбытынан мин эрэ буолуо, үөрэммит барыта киэн туттабыт. Бу сыанабылбыт сыл-хонук аастаҕын аайы ураты суолталанан, өйбүтүгэр- сүрэхпитигэр дириҥник сөҥөр өрүү чугас, истиҥ иэйии. Элбэхтэн аҕыйаҕы уһулуччу бэлиэтиир буоллахха-учууталларбыт хас биирдии оҕону ааҕа билэллэрэ, устудьуон кыаҕын, баҕатын барытын өтө көрөн, сайдар суолга ылыннарыылаахтык туһулууллара. Аны туран, холобура, биһиги хоту оҕолорун айылҕаттан бэриллибит айылгыбытын тута сылдьарбытыгар тирэх буолан, турукпутун ыһыгыннартарбакка бүөбэйдээбит өҥөлөрүн хайа да кэмҥэ, түгэҥҥэ мин умнубаппын. Бириэмэтигэр оҥоһуллубут учууталларым кыһамньылара мин бүгүҥҥү айар үлэбэр наһаа көмөлөһөр. С.Г. Мытник курдук үчүгэй куратордаах буолан биһиги наһаа актыыбынай этибит, ол түмүгэр оҕолор сайдыбыппыт, бары тутуспутунан үөрэхпитин университекка үрдэтиммиппит. Бүгүн кинилэр бары олох килбэйэр киинигэр айар- тутар суоллаах-иистээх, ааттаах- суоллаах, ситиһиилээх дьон. Үөрэппит учууталларбыт У.Ф.Кондакова, М.Т.Гоголева, Е.С. Васильева, А.М. Мойтохова, А.В. Кондаков, В.В. Васильевтар, Г.Е. Васильев, А.А. Новгородова о.д.а. сүбэлэрин, биэрбит үөрүйэхтэрин, иҥэрбит сатабылларын сылдьарбыт тухары сыаналыыбыт, махтанабыт”.
Колледж үөрүүлээх Күннэригэр кытта кэлбит бүгүҥҥү күн устудьуоннара Леля Дьячковская Үөһээ-Бүлүүттэн, Кира Дьячкова Орто-Халыматтан, Сахаяна Потапова Үөһээ Дьааҥыттан сылдьаллар — кыргыттар алын сүһүөх оскуола учууталларын бэлэмниир салааҕа үөрэнэллэр. Кыргыттар үһүөн үөрэх бастыҥнара. Леля учуутала Иванова Агидора Ивановна, Кира учуутала Горохова Галина Яковлевна, Сахаяна учуутала Тимофеева Оксана Семеновна — маҥнайгы учууталлара үһүөн Бүлүү үөрэҕин кыһатын бүтэрбиттэр уонна ол туһунан наһаа үчүгэйдик уонна куруук кэпсииллэрин чугастык ылынан, ымсыыран, учуутал буолабыт диэн бэрт кыра саастарбытыттан иитэ сылдьар баҕа санаабытын толоробут диэн мичээр быыһынан үөрэ-көтө этинэллэр.
Өссө үһүөн “Айылгы” норуодунай коллектив фольклор бөлөҕөр ырыага- тойукка уһуйуллаллар, хомуска оонньуурга, күпсүүргэ охсорго үөрэнэллэр эбит. Уһуйааччыларыгар Т.Д. Апросимоваҕа эпиир нөҥүө үөрүүлэрин үллэстибиттэрэ.
Маны таһынан оҕолор бары “Сонуннаах холбука” диэн лекторскай бөлөххө кыттыһан колледжтарын туһунан иһитиннэриилэри бар-дьоҥҥо таһаараллар, үөрэхтэрин кыһатын баай историятын үөрэтэллэр. Бэйэни салайыныы түмсүүтүн актыбыыһа, адаптивнай физкультура 2-ис кууруһун старостата, үөрэх туйгуна, учуутал, буойун, суруналыыс Сэбиэскэй Сойуус Геройа Н.А. Кондаков сиэн быраата Харысхан Дмитриев дьоһун ыалдьыт буолан тиийдэ.
Харысхан устуудьуйаҕа интэриэһинэй кэһиилээх кэлбит. Ол убайа Николай Алексеевич маҥнайгы кылааска үөрэнэ киирэригэр аҕата Алексей Алексеевич уолугар Алеша Кондаковка үөрэҕин тээбирин уктан, ат сыарҕатыгар кэлгийэн илдьэ сырыттын диэн чараас хаптаһынтан оҥорбут холбукатын куопуйатын оҥотторон САХА көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа музейыгар туттарда.
Холбуканы Герой саҥаһа, Харысхан хос эбээтэ 10 оҕолоох Герой Ийэ Мария Ксенофонтовна.
Кондакова өр сылларга ампаарыгар уура сылдьан баран, Дьөккөҥҥө баар Герой аатынан музейга туттарбыт. Коля Кондаков 1929 с. сыллаахха абаҕата Алексей Мугдугучча алааска бэйэтин чааһынай дьиэтигэр арыйбыт оскуолатыгар Сэбиэскэй Сойуус норуодунай учуутала М.А. Алексеевтыын бииргэ киирэллэр, үөрэнэллэр.
Харысхан бу курдук убайын туһунан сэргэх кэпсээнэ улахан сэҥээриини ылла. Түмүккэ, Харысхан Дьөккөн, Бүлүү Герой Хотойун хорсун сырыыларын, холобур буолар олоҕун, үлэтин-хамнаһын, албаннаах аатын — суолун үйэтитэр үлэлэригэр аймах аатыттан хампаанньаҕа махтаммытын редактор Роман Алексеев илии тутуһан улаханнык астыммытын биллэрдэ, Харысханы хайҕаата, баҕа санаа бастыҥын анаата. Биэрии режиссера Мария Новгородова эмиэ ис — иһиттэн иэйэн туран, чахчы, үбүлүөйдээх биэрии буолла диэн, оҕолорго хайҕабыл үтүө тылларын эттэ.
Светлана Мытник
