Бүгүн сэтинньи 30 күнүгэр Саха сиригэр Хомус күнүн бэлиэтиибит. Саха хомуһун туһунан бастакы бэлиэтээһинэ 19 үйэ аҥаарыгар нуучча айанньыттарын, чинчийээччилэрин үлэлэригэр бааллар. Ол курдук Иван Алексеевич Худяков «Краткое описание Верхоянского округа…» кылгас хомуурунньугар сахаларга мас уонна муос хомус баарын, хомуска элбэх буолан оонньооһун туһунан суруйбута. Онтон В. Л. Серощевскай «Якуты» монографиятыгар сахаларга кырыымпа, хомус баарын туһунан суруйан хаалларбыт.
Ырыаларын ыллыктаар
Хонкунас ырыаҕынан
Хоһооннорун холлотоор
Кэҕэ чуораан тойуккунан
Кэпсээннэрин кэҕэһирдээр…
А. Е. Кулаковскай
Хомус диэн музыкальнай инструмент. Бу саха эрэ норуотугар буолбакка, бары норуокка үгүстүк тарҕаммыт тэрил буолар. Ол эрээри, саха курдук, хомуһу өрө туппут омук суох. Саха хомуһа тыаһа ырааһынан, тыына уһунунан аан дойдуга аатырыан аатырар. Кини ураты оноһуутугар, матырыйаалыгар, форматыгар болҕомто ууруллар.
Сахабыт хомуһа олох уустугун, дьайын-дьаһаҕын барытын ньылбы ыраастыыр аналлаах, айар-тутар оҥоһуулаах, сырдыкка-кэрэҕэ таһаарар.
Саха норуотугар хомуһу сайыннарарга анаан төрөөбүт туспа дьылҕалаах киһинэн Иван Егорович Алексеевы – Хомус Уйбааны ааҕабыт.
Саха төрүт музыкальнай инструмена тыына уһууругар, сайдарыгар, норуот аатын ааттатарыгар. Өбүгэлэрбит түҥ былыргыттанн бүөбэйдээн илдьэ кэлбит, куттарын-сүрдэрин туттарбыт инструменнара, аныгы да дьалхааннаах олохпутугар хахха-көмө буола туруохтун. Дом!
салайааччы Татьяна Дмитриевна Андросова
